Linç Kültürü ve ‘Strange Fruit’

Bugünün Türkiye’sini anlatmak için seksen beş yıl öncesinden bir şarkıyı anımsatmak ne acı.

7 Ağustos 1930’da, ABD’nin Indiana Eyaleti-Marion kentinde, 23 yaşındaki beyaz Claudee Deeter’ı öldürmek ve kız arkadaşına tecavüz etmek suçlamasıyla tutuklanan iki siyah genç (Thomas Shipp ve Abram Smith) cezaevini basan yüz kişilik bir topluluk tarafından linç edilmişti. Lincin asıl nedeni gibi düşünülen tecavüz savı, daha sonradan geri çekilmiş hatta Claudee Deeter’ın kız arkadaşıyla linç edilen gençlerden birisi arasında gönül ilişkisi olduğuna yönelik bir söylenti de yayılmıştı.

Marion Şerifi, linç çığlıkları atan silahlı kalabalığı ikna etmeye çalıştıysa da başarılı olamadı. Göz yaşartıcı bombaların etkisiyle biraz gerileyen kalabalık, kısa sürede yeniden toplanıp cezaevi duvarlarını yıktı. Saldırganlar, işkenceler sonrasında -Deeter’ı öldürdüğünü itiraf ettiği söylenen- Shipp’i bahçedeki ağaca asarak, -Deeter’ın kız arkadaşının kendisine saldıran kişi olaran gösterdiği- Smith’i ise üçüncü kattan aşağı iple sallandırarak öldürdüler. ⁽¹⁾

Linçle bile öfkesi dinmeyen topluluğun içinden, siyahların yaşadıkları bölgelere gidip evlerini yakmayı önerenler olsa da, kalabalık bir süre sonra kente destek için gönderilen polisler tarafından dağıtıldı. Tüm bunlar olurken, Shipp ve Smith’in ölü bedenleri, saatler boyunca, bahçedeki ağaçta sallandı. Fotoğrafçı Lawrence Henry Beitler de yukarıdaki kareyi o sırada çekti. Dövülmüş, işkence edilmiş, kanlar içindeki asılı bedenlerle, durumdan hoşnut kalabalığın oluşturduğu çelişki tablosu, bu fotoğrafı ırkçılığın çok acı bir belgesi haline getirdi.

Öğretmen, şarkı yazarı ve şair olan komünist parti üyesi Abel Meeropol, bu fotoğrafı gördüğünde, linç sonrasında, ağaçta sallanan bedenleri, bir ağacın garip meyvelerine benzeten ünlü şiirini yazdı. Şiir, New York Teacher adlı bir sendika dergisinde 1937 yılında ‘Strange Fruit’ adı ile yayımlandı.⁽²⁾ Ben, 'Strange Fruit' şiirini, biraz da serbest bir yaklaşımla ‘Garip Bir Yemiş’ olarak çevirdim Türkçeye.⁽³⁾

Garip Bir Yemiş

Güneydeki ağaçların garip yemişleri var,

Yaprakları kan rengi, kan bürümüş kökleri,

Hafif bir esintiyle salınıyor

Kavaklara asılı kara bedenlerin, meyveleri.

Bak! Güney kırlarından görkemli bir tablo:

Gözler şiş, ağız eğri.

Manolyaların taze kokusuna sızıyor,

Yanık etlerin tütsüleri.

Bu yemiş, kargalar didiklesin,

Yağmur ıslatıp, rüzgâr süpürsün diye.

Güneşte çürüyüp, düşsün diye ağaçtan,

Mevsimin garip, acı hasadı.

                                            Abel Meeropol

Şiir daha sonra, yine Abel Meeropol tarafından bestelenerek, şarkıya dönüştü. Şarkı, 1939 yılında Billie Holiday tarafından söylenip, kaydedildikten sonra insan hakları savunucularının simge şarkılarından birisi haline geldi. İşte Billie Holiday’in iç burkan, Strange Fruit yorumu:

https://www.youtube.com/watch?v=h4ZyuULy9zs

Namus, bayrak, din gibi olgular, bilincin daha az denetlenebilir bölgesi olan bilinçaltında da yer ediniyorlar. Bu nedenle bu konularda konuşurken, yazarken çok dikkatli olmak gerek. Bu tür konular üzerinden kalabalıklara çağrı yapmak, hiç umulmadık felaketlere yol açabilir. ‘Strange Fruit’ böylesi bir felaketin acısını taşıyor.

Ne yazık ki, Lice’de, belki de ne yaptığını bilmeden, Türk bayrağını gönderden alan bir çocuğun davranışı, siyasi liderler tarafından, 'çocuğun indirilmesi gerekirdi', 'alnının ortasından vurulması gerekirdi' şeklinde bir linç kampanyasına dönüştürüldü. Bazı gazeteler, kan dökülmesini isteyen başlıklar atıyor. Soğukkanlı olmak, korkaklık ve namussuzluk, suçluyu yargılamadan öldürmek ise hak ve hukuk olarak gösteriliyor. Aşağıdaki videoda alnının ortasından vurulmalıydı diyen liderlerini coşku içinde alkışlayan kalabalığın yüzündeki ifade ile Lawrence Beitler’ın fotoğrafındaki kalabalığın ifadesi size de ortak gelmiyor mu?

https://www.youtube.com/watch?v=E7SIJbS10mQ

TIME  dergisi, 1999’un son gününde, hoşgörüsüzlüğün, ırk ve din temelli nefretin acılarını çok iyi yansıttığı için ‘Strange Fruit’ parçasını geçen yüzyılın en iyi parçası seçmişti. Görünen o ki, biz Anadoluda, 21.yüzyılda bu şarkıyı söylemeye ve dinlemeye devam edeceğiz.⁽⁴⁾

Kaynakça:

1- Executed Today, http://www.executedtoday.com/2011/08/07/1930-thomas-shipp-and-abram-smith-strange-fruit/, Erişim Tarihi: 11.06.2014

2- Ekşisözlük: Strange Fruit, https://eksisozluk.com/entry/40136630, Erişim Tarihi: 11.06.2014

3- Strange Fruit

Southern trees bear a strange fruit,

Blood on the leaves and blood at the root,

Black body swinging in the Southern breeze,

Strange fruit hanging from the poplar trees.

Pastoral scene of the gallant South,

The bulging eyes and the twisted mouth,

Scent of magnolia sweet and fresh,

And the sudden smell of burning flesh!

Here is a fruit for the crows to pluck,

For the rain to gather, for the wind to suck,

For the sun to rot, for a tree to drop,

Here is a strange and bitter crop.
4- The Guardian, Strange Fruit is still a song for today (Edwin Moore), 18.09.2010

http://www.theguardian.com/commentisfree/cifamerica/2010/sep/18/strange-fruit-song-today, Erişim Tarihi: 11.06.2014