Der Zor Çöllerinde Naneler Biter

Der Zor (Deyrizor), Suriye sınırları içinde bir şehir. 1900’lü yılların başında, Osmanlı İmparatorluğu, çeşitli coğrafyalardan gelen müslüman göçmenlere yer bulmak sorunuyla uğraşırken, bazı yöneticiler, bu göçmenlerin bir bölümünün Der Zor bölgesinde iskan edilip edilemeyeceğini soruşturmaya başlamış. O dönemde eski Der Zor mutasarrıfı Lütfi Bey, bölgenin çöl niteliğinde olup, yerleşim için elverişli olmadığını belirten bir rapor hazırlamış. 1914 yılında, mecliste, müslüman göçmenlerin Ege ve Trakya bölgesindeki Rum köylerine yerleştirilmesini eleştiren mebus Emanüelidi Efendi, Üsküdar’dan Basra’ya kadar boş bir sürü arazi olduğunu belirtip, müslüman göçmenlerin buraya yerleştirilmesini önerdiğinde, Talat Paşa bu öneriye karşılık, Der Zor’u kastederek “Bu göçmenleri dedikleri gibi oralara gönderip çöllere serpecek olsaydık oralarda cümlesi açlıktan ölecekti” demiş. Aynı Talat Paşa, 10 ay sonra Ermenilerin Der Zor’a sürülmesine bizzat karar vermiş.  ⁽¹⁾ 

 ⁽²⁾

Sonuç, Talat Paşa’nın tahminine uygun oldu, yurtlarından sürülen Ermenilerin önemli bir bölümü çölde açlık, susuzluk ve hastalıktan öldüler.

  ⁽²⁾

Yukarıdaki fotoğraflar, yüz yıldır vicdanımızın karşısında, bakılmayı bekliyor. Lars von Trier’in Dogville’i gibi. Hepimizin bildiği ama kimsenin açığa vurmadığı, ortak sırrımız. Yok saydığımız, unutmaya, unutturmaya çalıştığımız, o tanıdık acı. Tam yüz yıldır. İçimizi kemiriyor.

Ben bu türküyü Sarkis Çerkezyan ⁽³⁾ ve Vahap Boyacıyan’dan ⁽⁴⁾ dinledim. Birkaç istisna dışında, ne güncel yorumlarını, ne arşivlerde notasını bulabildim. 

https://www.youtube.com/watch?v=5WHmRUJjzTk

Bu, Türkçe yakılmış, bir Anadolu türküsüdür. Belki de Anadolu'da yaşanan en büyük trajedilerden birisini anlatıyor. Yüz yıllık bir acının, çoluk çocuk, yollarda ölen Ermenilerin türküsü. ⁽⁵⁾

Kaynakça

1- Agos Gazetesi, Resmi Tarihi Sınıfta Bırakan On Çürük Tez, 26.01.2012, http://www.agos.com.tr/resmi-tarihi-sinifta-birakan-10-curuk-tez-483.html, Erişim Tarihi: 30.09.2014

2- Der Zor Tehcir Dökümü, http://team-aow.discuforum.info/t2910-der-zor-tehcir-dokumu-1915.htm?start=15, Erişim Tarihi: 30.09.2014
3- Sarkis Çerkezyan, http://www.youtube.com/watch?v=QmMYZcaO2mU, Erişim Tarihi: 30.09.2014

4- Vahap Boyacıyan, http://www.youtube.com/watch?v=VtcSavLRWpE, Erişim Tarihi: 30.09.2014

5- 
Der Zor çöllerinde naneler biter

Nanenin kokusu cihana yeter

Bu ayrılık bize ölümden beter

Dininin uğruna giden Ermeni

Der Zor çöllerinde yaralı çoktur

Gelme doktor gelme, çarası yoktur

Bir Allah’tan gayrı, hiç kimsem yoktur

Dininin uğruna giden Ermeni

Der Zor çöllerinde bayıldım kaldım

Harçlığım tükendi, evladım sattım

Ana ben bu candan bıktım usandım

Evladı uğruna giden Ermeni

Tuzsuz olur Arabistan fıstığı

Taştan ımış Ermeninin yastığı

Böyle miymiş Osmanlının dostluğu

Milleti uğruna giden Ermeni